Ogniem i mieczem (Henryk Sienkiewicz) - Tom Drugi Rozdział XXI strona nr 1

- Imaginuj sobie waćpan - mówił w kilka dni później Wołodyjowski do Longina - że ten człowiek tak się w jednej godzinie zmienił, jakoby o dwadzieścia lat postarzał. Tak wesoły, taki mowny, tak obfity w fortele, że samego Ulissesa w nich przewyższał, dziś pary z gęby nie puści, jeno po całych dniach drzemie, na starość narzeka i jakoby przez sen mówi. Wiedziałem to, że on ją kochał, alem się nie spodziewał, żeby do tego stopnia.


- Cóż to dziwnego? - odparł wzdychając Litwin. - Tym bardziej się do niej przywiązał, że ją z rąk Bohunowych wydarł i tyle dla niej niebezpieczeństw i przygód w ucieczce doświadczył. Póki tedy była nadzieja, póty się i jego dowcip na fortele wysilał i sam się na nogach trzymał, a teraz nie ma on już naprawdę co na świecie robić, samotnym będąc i serca nie mając o co zaczepić.


- Próbowałem już i pić z nim w tej nadziei, że mu trunek dawny wigor powróci: i to na nic! Pić, pije, ale nie zmyśla po dawnemu, nie prawi o swych przewagach, jeno się roztkliwi, a potem głowę na brzuch zwiesi i śpi. Już nie wiem, czy i pań Skrzetuski w większej desperacji od niego żyje.


- Szkoda to jest niewymowna, bo jednak wielki to był rycerz!... Chodźmy do niego, panie Michale. Miał on zwyczaj dworować sobie ze mnie i we wszystkim mi dogryzać. Może go i teraz ochota do tego schwyci. Mój Boże, jak się to ludzie zmieniają! Taki to był wesoły człek...


- Chodźmy - rzekł pan Wołodyjowski. - Późno już jest, ale jemu najciężej wieczorem, bo wydrzemawszy się przez cały dzień, w nocy spać nie może.


      Tak rozmawiając, udali się obaj do kwatery pana Zagłoby, którego znaleźli siedzącego pod otwartym oknem, z głową opartą na ręku. Późno już było; w zamku ustał wszelki ruch, jeno warty obwoływały się przeciągłymi głosami, a w gąszczach dzielących zamek od miasta słowiki wywodziły zapamiętale swoje nocne trele poświstując, cmokając i kląskając tak gęsto, jak gęsto pada ulewa wiosenna. Przez otwarte okno wchodziło ciepłe majowe powietrze i jasne promienie księżyca, które oświecały pognębioną twarz pana Zagłoby i łysinę schyloną na piersi.


- Dobry wieczór waćpanu - rzekli dwaj rycerze.


- Dobry wieczór - odpowiedział Zagłoba.


- Co waćpan tak przy oknie rozpamiętywasz zamiast spać iść? - pytał Wołodyjowski.


      Zagłoba westchnął.


- Bo mi nie do snu - odrzekł wlokącym się głosem. - Rok temu, rok, uciekałem z nią nad Kahamlikiem od Bohuna i tak samo nam one ptaszyny fiukały, a teraz gdzie ona?


- Bóg to tak zrządził - rzekł Wołodyjowski.


- Na łzy i smutek, panie Michale! Nie masz już dla mnie pocieszenia.


      Umilkli; jeno przez otwarte okno dochodziły coraz mocniej trele słowicze, którymi cała owa jasna noc zdawała się być przepełniona.


- O Boże, Boże! - westchnął Zagłoba - zupełnie tak jak nad Kahamlikiem!


      Pan Longinus strząsnął łzę z płowych wąsów, a mały rycerz rzekł po chwili:


- Ej, wiesz co waćpan? Smutek smutkiem, a napij się z nami miodu, bo nie masz nic lepszego na zgryzotę. Będziemy przy szklenicy rozpamiętywali lepsze czasy.


- Napiję się! - rzekł z rezygnacją Zagłoba.


      Wołodyjowski kazał czeladnikowi przynieść światło i gąsiorek, a następnie, gdy zasiedli, wiedząc, że wspomnienia najlepiej ze wszystkiego ożywiają pana Zagłobę, pytał:


- To to już rok, jakeś waćpan z nieboszczką z Rozłogów przed Bohunem uciekał?


- W maju to było, w maju - odrzekł Zagłoba - Przeszliśmy przez Kahamlik, żeby ku Zołotonoszy uciekać. Oj, ciężko na świecie!


- I ona była przebrana?


- Za kozaczka. Włosy jej szablą musiałem, niebodze mojej, obcinać, aby jej nie poznano. Wiem miejsce, gdziem je pod drzewem razem z szablą pochował.


- Słodka to była panna! - dorzucił z westchnieniem Longinus.


- Tak mówię waćpanom, żem ją pierwszego dnia tak pokochał, jakbym ją od małego hodował. A ona ty

następna strona